İlk defa bir bilimkurgu yazarı tarafından kullanılan robot kelimesi Çekçe “serf” anlamına geliyor. Robot, otonom veya önceden programlanmış görevleri yerine getirebilen elektro-mekanik bir cihazdır. Güncel tanımı ile robotlar, elektronik ve mekanik birimlerden oluşan, algılama yeteneğine sahip olan ve programlanabilen cihazlardır. Başka bir tanımla robotlar, canlıların işlevlerini ve davranışlarını taklit edebilen, fiziksel yeteneklere ve yapay zekâya sahip, disiplinler arası öğeler içeren mühendislik ürünleridir.
insanca duygulardan yoksun yaratıklar olarak kullanılan robotlar, daha sonra birçok bilim kurgu romanına konu olmuştur. Isaac Asimov ünlü robot serisiyle teknolojik açıdan tutarlı bir robot kavramı yaratır ve robotların amacının insana hizmet olduğunu, bir robotun kendi amaçlarını insanların amaçlarına hiçbir zaman tercih edemeyeceğini koyduğu 3 Robot Yasası’yla belirler. Bu robot yasaları şu anda insanla robot arasındaki ahlaksal ve hukuksal ilişkinin temelini oluşturmaktadır.
3 Robot Yasası
- 0- Bir robot insanlığa zarar veremez veya hareketsiz kalarak insanlığın zarar görmesine izin veremez. (Bu yasa, sonradan “Sıfırıncı Yasa” olarak eklenmiştir.)
- 1- Bir robot, 0. kuralla çelişmediği sürece, hiçbir şekilde insanoğluna zarar veremez veyâ pasif kalmak suretiyle zarar görmesine izin veremez.
- 2- Bir robot, 0. ve 1. kurallarla çelişmediği sürece, kendisine insanlar tarafından verilen komutlara itaat etmek zorundadır.
- 3- Bir robot, 0., 1. ve 2. kurallarla çelişmediği sürece, kendi varlığını korumak zorundadır.
Robotlarla yaşam düşünüldüğü kadar kötü olmayabilir. Ama onlardan kurtulmak isteyenler için çalışma yasalarını değiştirmek ya da ülkenin etrafına duvar örmek yeterli olmayacaktır.Robotların yükselişi önümüzdeki yılın hikayesi olmaya aday. Sanayi devrimi döneminde fabrikalardaki makine kırıcılar hareketinin isyanından beri mekanizasyon insanların işlerini elinden almaya devam ediyor. Ama dönüşüm hiç bu kadar hızlı olmamıştı.
Birçok insan yakın gelecekte yapay zekanın insan zekasına üstün gelmesinin mümkün olmadığını düşünüyor. Dolayısıyla bu konuda etik tartışmalara başlamak için henüz erken. Ancak her gün makineler eskiden sadece insanların yapabildiği başka bir işi daha öğreniyor.
3 boyutlu yazıcılar ulaşım ve üretim alanındaki istihdam ihtiyacını ortadan kaldırıyor. Sürücüsüz araçlarsa yakın gelecekte bizi bekliyor. Kamyon şoförlüğünün tüm Dünya sınırları içindeki en yaygın meslek olduğunu düşünürseniz bu oldukça korkutucu bir gelişme.
Araştırmacılar ABD’deki işkollarının yarısının 2033 yılı itibariyle makineleşme tarafından yok edileceğini söylüyor. Sırada ise tıp, hukuk ve habercilik varmış gibi görülmekte.
Bankacıları da unutmayın. Otuz bin kişiye istihdam sağlayan Boston’daki State Street bankasının başkanı Michael Rogers, 2020 yılına kadar 5 çalışanından birinin yerinin bir algoritma tarafından doldurulacağını düşünüyor. Çünkü işyeri sahipleri için “Makineler her zaman kibarlar, her zaman çapraz satış fırsatlarını değerlendiriyorlar. Hiç bir zaman tatile çıkmıyorlar. İşe geç kalmadıkları gibi onlardan kaynaklanan bir iş kazası ya da yaş, cinsiyet, ırk ayrımcılığı davası da olmuyor.”
Uzmanlar uzun yıllardır dördüncü ,ya da beşinci sanayi devriminden, küreselleşmenin üçüncü dalgasından ve onun yaratıcı yıkıma sebep olan teknolojilerinden bahsediyorlar.Ancak konunun bu sefer gündeme gelmesinin ardında politik şartlar yatıyor. Ortada yeni bir soru var. Bu yeni ekonomik darbe, ekonomisi küçülen şehirlerin isyanı ve geride kalan düşük gelirlilerin feryatları için ne anlama gelecek?
Çoğu kişi için tüm bu olanlar fakirleşen kesimlerin başkaldırısından başka bir şey değil. Milliyetçilik ve kimlik konuları bu başkaldırının temalarından sadece ikisi.
Artan işsizlik ve gittikçe artan eşitsizlik hissi de bu temalardan. Saygı duyulan bir ekonomist olan Profesör Richard Baldwin, koşulların daha da kötüye gideceğini iddia ediyor.
Baldwin, “Londra’daki otel odalarını, Kenya ya da Buenos Aires’te yaşayan insanların internetten kontrol ettikleri robotlarıyla onda bir fiyatına temizlendiğini düşünsenize” diyor. İnsanların buna verecekleri tepkiyi tahmin etmek Baldwin’e göre basit: “Buna oldukça sinirlenecekler!”
Bazı görevler için insanın yerini tamamen alabilecek, bazı görevler için ise insanlara yardım edebilecek sistemlerin hazırlanmasıyla ilgili çalışmaları kapsayan bu bilim dalında çalışan kişiler genel olarak yazılımcılar, elektriksel donanım tasarımcıları, mekanik donanım tasarımcıları ve bunların üreticileridir.
Robot duyargaları (sensör) ile çevresini algılayan, algıladıklarını yorumlayan, bunun sonucunda karar alan (yapay zeka), karar sonucuna göre davranan, eylem olarak hareket organlarını çalıştıran veya durduran bir aygıttır ve algılamalarına gore bizden bağımsız davranabiliyorsa o artık bir robottur. Ve bilinenin dışında aslında bu konu üzerine yapılan en büyük araştırma ve çalışmalar askeri ve savaş robotları üzerinedir.
Savaş robotu deyince aklımıza ilk gelen şey sanırım Drone lar olur. Drone uzaktan kontrol edilebilen bir tür uçak teknolojisi olup Türkçede insansız hava aracı anlamına gelmektedir. Drone’lar ilk çıktığında gözlem ve savunma gibi amaçlarda kullanılmasına rağmen bir süre sonra saldırı amaçlıda kullanılması insanların hafızalarında savaş ve çatışma ile özdeşleşmesine neden olmuştur. Şu sırada pek çok farklı füze ve savaş başlıkları ile en gözde ve hızlı savaş robotlarının başında gelmektedir.
Aslında Amerika başta olmak üzere pek çok büyük güç bu robotlar üzerinde yatırım yapmaya başlamıştır. Askeri sırlar bunu çelik kapılarda saklasa da yinede dış Dünya ya sızan bazı korkunç ve rahatsız edici bilgiler mevcuttur. Bunlar içinde en korkuncu ise Tüm Dünyanın jandarmalığına savunan ABD nin yakında tüm ulusları egemenliği altına almak için harekete geçeceği iddiaları kulaktan kulağa yayılmaktadır. Ayrıca ABD nin bunun için en güvendiği güç ise yeni geliştirdikleri roketler ve füzeler değil sayıları yaklaşık 500 bin olduğu söylenen üstün teknolojiyle donatılmış dev robot askerlerdir. Hatta bu söylenti meşhur illuminati kartlarında bile bulunmaktadır.
Bu konu ile ilgili en önemli be bilinen merkezlerderden biri de üzerinde yapay zekanın ışığının parladığı kurum Darpa dır. Yani Defansif İleri Araştırma Projeleri Ajansı, ordu tarafından kullanılmak üzere, yeni teknolojiler üretmekle sorumlu ABD Savunma Bakanlığı’na bağlı bir ajanstır. Yıllık bütçesi bilinmemekle birlikte bir çok ülkenin genel bütçesinden daha büyük olduğu da su götürmez bir gerçektir.
Soğuk savaş döneminde Rusya’nın Sputnik füzesini uzaya göndermesinin ardından 1958’de ARPA adıyla kurulmuştur. DARPA bugünkü İnternetin geliştirilmesinden sorumluydu ve Unix ile TCP/IP’yi de içeren birçok geliştirme projesini finanse etti. Darpa’nın yapay zeka ile çalışan askeri saldırı robotlarının ilk olarak 2009 yılında Irak’ta kullanıldığı ancak kendi kararlarını verebilen bu savaş makinaları kapatılmak istendiğinde operatörü öldürünce proje askıya alındığı bilinmektedir.
Bununla Beraber Darpa’nın Aldebaran firması ile ortak olarak geliştirdiği 35 cm boyundaki 7 tane humanoid robotu 2015 senesi mayıs ayında açık alanda test edildiği esnada kanalizasyonu kullanarak kaçtılar. Robotlar’ın başlıca özellikleri herhangi bir wiifi ağına şifre gereksinimi olmaksızın bağlanabilmeleri, internetteki alet yapımı adresler haritalar gibi bilgileri hızlı şekilde alıp işleyebilmeleri, solar enerji ile şarj olmaları, ve su geçirmez oluşları. Humanoidlerin firarının hemen ardından mahkeme konuya yayın yasağı getirdi.
Darpa ise özel bir ekip kurarak robotları aramaya başladı kanalizasyonlarda yapılan detaylı incelemelerin ardından robotların gpslerini devre dışı bırakarak ormanlık alana kaçtığı saptandı. Ormanlık alanda yoğunlaşan aramalarda zaman zaman hümanoidlerin izlerine rastlansa da henüz hiç birisi yakalanamadı, robotların amacı hakkında ise bir bilgi yok. Ancak Darpa tesislerin de de aktif vaziyette aynı tür robotlardan 10.000 tane kadar olduğunu Aldebaran firması açıkladı. Tokyo merkezli firmanın yaptığı sansasyonel açıklamalardan sonra Darpa firmayla 2020 yılına kadar olan sözleşmesini tek taraflı olarak fesih ettiğini açıkladı.
Bilişim uzmanlarının ateşli şekilde eleştirdiği kurumun marifetleri humanoidlerle de sınırlı değil günümüzde Afganistan da Amerikan ordusunca Taliban’a karşı kullanılan yüksek teknoloji ürünü silahlı insansız hava araçları da yine Darpa menşeli. Fakat Darpa’nın en ürkütücü projesi bu değil.
Kurum 2008 yılında tüm ülkenin güvenliğini kontrol edecek bir yapay zeka üzerinde çalışmaya başladı uzmanların hakkında sayısız eleştiri makalesi yazdığı program eğer kontrolden çıkarak yahut internet erişimi ile kendisini bir yere kopyalayarak sistemleri ele geçirirse elindeki dijital şekilde yönetilen kimyasal ve balistik füzelerle neler yapabileceğini hayal etmek pekte zor değil.
Geleceğin askerleri Enerji kaynakları ve işlemcileri büyük sorun olan robotların, 21.yüzyıl enerji optimizasyonu ilkeleri kapsamında tek şarjla 6-8 saat tam operasyonel olması sağlanmış durumda ancak bu süre, askeri operasyonlar, asker gönderilmek istenmeyen tehlikeli görevler, kurtarma operasyonları ya da askeri araç şoförlüğü için kullanılması düşünülen robotlar için pek de yeterli bir çalışma süresi değil. Bu sorunu ortadan kaldırmak isteyen araştırmacılar ve bilim adamları, yakıtını dışarıdan alarak enerjisini kendisi üretecek olan robotlar geliştirmeye karar verdiler. 2003’te ortaya atılan fikir, 2008’in ortalarında gerçekleştirildi ve savaş alanlarına gönderilecek ilk robotlar üretildi. Sonuç ise bir dönem Amerika’da oldukça panik yarattı.
Pentagon için Silikon Vadisinde bulunan Cyclone Power Technologies tarafından üretilen ve Amerikan ordusuna bağlı çalışan DARPA tarafından finanse edilen EATR’nin (Energetically Autonomous Tactical Robot) önüne çıkan her şeyi yediği, yiyeceği hiç ağaç, odun, hayvan vs. kalmadığında ise savaş alanındaki cesetlerle beslendiği söylentisi yayılınca, Amerikan halkının aklına Terminatör ve benzeri robotlar geldi ve halk isyan etti ,EATR’nin üreticisi Cyclone Power Technologies’in başkanı Harry Schoell her ne kadar “cesetler robotun menüsünde yok, merak etmeyin yemez.” dese de halk ikna olmadı. Bunun üzerine Schoell, ölülere saygısızlığın Cenevre Sözleşmesine göre bir savaş suçu olduğunu ve bunun asla kabul edilemeyeceğini söylemesi üzerine, halk ikna oldu. Ancak bu kez de “acaba bu tür robotlar insanları yer mi?” korkusu baş gösterdi.
İnsanları yiyeceğinden korkulan EATR’den sonra ise yine DARPA tarafından finanse edilen ancak bu kez başka bir teknoloji devi olan Boston Dynamics tarafından üretilen robot asker PETMAN sahneye çıktı. Savaş alanlarında kimyasal tehlike olan bölgelere gönderilmesi düşünülen PETMAN, ortalama bir erkek boyuna kilosuna sahip ancak çok daha fazla ağırlık kaldırabilme yetisine sahip, ayrıca PETMAN darbelere karşı direnç göstererek düşmeden yoluna devam edebiliyor.
Robot teknolojisinin gelişimine öncülük eden Japon ve Amerikan eserlerinin üzerine bir katkı da en fazla 5 sene içerisinde orduda görevlendirmek için bir tür siber asker tasarlayan Rusya’dan geldi. Exoskeleton adı verilen siber askerlerin düşünce gücüyle çalılması planlanıyor. Rusya, insandan çok daha güçlü ve hareket kabiliyeti üst düzeyde olan robotları prototip olarak üretmiş durumda. Ancak yapay zeka eklenilmesi düşünülen bu robotlar için beyin-işlemci karışımı yarı organik bir protez geliştirilmesi için çalışmalar sürdürülüyor.
Exoskeleton ağırlıklı şınav çekerse en az bir denizci kadar dayanıklı ve eş fiziksel yeteneklere sahip olan bu robotların görünüşleri ise Terminatörü aratmıyor. 300 kilo ağırlığı bir tüy kaldırır edasıyla kaldırabilecek kadar güçlü olan bu robotların, askeri alan haricinde deprem sonrası enkaz kaldırma, fabrikalarda ağır parçaların kaldırılması ve taşınması ve yangınlarda itfaiye eri olarak da kullanılması düşünülüyor. Son olarak ise Mirror Online Aralık ayında Rusya tarafından uzay araştırmaları için geliştirildiği bildirilen FEDOR adlı android robotun Son Deneysel Gösterilerini yayınladı.
Robot Android Teknikleri ve İleri Araştırma Fonu tarafından geliştirilen FEDOR 2021 uzay seyahati için ayarlandığı ve şu anda uzun vadede ISS bakımı için kozmonotlara kalıcı bir yedek olarak lanse edilmekte. Ayrıca robobota askeri yeteklerde öğretilmeye başlandığı ve bunun herhangi bir aksilik olması ihtimalinde kurtarma görevleri düşünülerek oluşturulduğu söylenmekte.
Rus uzay ajansı Fedor programının, Ay’da kalıcı bir üs inşa etmek için geliştirildiğini,bu üssün de özellikle maden çıkarma amacıyla daha büyük bir projenin bir parçası olan ve başlangıçta 11 kozmonotlar ve çeşitli robotlar evi olacağını belirtti.
FEDOR normal bir insan boyunda olup 160 kg ağırlığında ,ekstra ekipmana bağlı olarak da 20 kg kadar yük kaldırabiliyor. Bununla beraber motor becerileri ile çoğu tamir aletlerini kullanıp , bir insan gibi araç kullanabiliyor. En son yaptığı gösteride ise iki eliyle kullandığı silahlarla bütün hedefleri tek bir sapma olmadan vurmayı başardı .
Rusya Başbakan Yardımcısı Rogozin Dmitryi Robot F. E. D. O. R. iki ellerini kusursuz kullanarak mükemmel bir beceri gösterdi “dedi. Ayrıca”Terminator oluşturma değiliz, ama bu ilerleme yapay zekanın çeşitli alanlarda kullanılması için büyük bir öneme sahip olacak.” Diyerek sözlerini bitirdi. Fakat uzay uçuşları ve arama kurtarma operasyonu için kullanılacağı söylenen robotun neden silah kullandığını ve bunun üzerine hassasiyet ile durduklarını açıklamadı .
Robot teknolojisi sanıldığı kadar kolay gelişmiş bir süreç değil. Zira yürümek bizim için çocuk oyuncağı olsa da, aslında çok komplike bir sistemin ürünü. Ortakulakla sinir sistemi arasındaki muhteşem bağlantı sayesinde yürüyebildiğimizi biliyoruz. İşte bu sistemin bir robota entegre edilmesi sanıldığı kadar kolay değil, çok ciddi bir yazılım gerekmesinin yanında, bu yazılımla donanımı çalıştıracak güçlü bir işlemci de gerekiyor. Elbette tüm sistemi besleyecek gücü sağlayacak kaynak da büyük bir problem. Boston Dynamics’in ürettiği ilk robotun fosil yakıt tüketen bir motoru olduğunu hesaba katacak olursak, güç kaynağının ne denli ciddi bir sorun olduğu görebiliriz.
Silahlı süper robot askerler ve her ne olursa olsun, belli bir program çerçevesinde hizmet verecek insansı robotlar artık neredeyse evlerimize girmeye hazır. Tabii konuyla ilgili etik tartışmalar da sürüyor. Bu robotlara yapay zeka eklemek mantıklı mı? İnisiyatifi olan robot matematiksel bir mantıkla fayda üretmeye çalışırsa ne olur, yapay zeka eklenen robot bir gün kontrolden çıkıp da kendi ordusunu kurmaya kalkarsa sorusuna daha bir cevap bulunmuş değil.
Umarız ki hiçbir nesil istilalar görmez. Sonuç olarak, belli düzeyde basit işlemleri yapabilecek ev robotlarının yanı sıra, savaş alanlarında bir insan askerden çok daha uzun süre aç, susuz ve hatta bacaksız (bacağını tekrar üretebilen robot geliştirilmeye çalışılıyor) savaşabilecek robotların üretilmeye başlandığını biliyoruz. Umalım ki bilim kurgu filmlerindeki robot istilalarıyla, insanları ikiye ayırıp bir parçasını sağa bir parçasını sola fırlatan kontrolden çıkmış canavar robotlarla karşılaşmayalım.ve şu sözleri duymayalım
Kemiklerin una dönüşecek ve onların üstünde yeni bir nesil yürüyecek.
Kaynakça :
“Four-legged Robot, ‘Cheetah,’ Sets New Speed Record”. Reuters. 2012-03-06.
Definition of `robot`. Oxford English Dictionary. Retrieved November 27, 2016.
Karel Capek – Who did actually invent the word “robot” and what does it mean? at capek.misto.cz[
Kurfess, Thomas R. (1 January 2005). “Robotics and Automation Handbook”. Taylor & Francis. Retrieved 5 July 2016 – via Google Books.
Pearce, Jeremy. “George C. Devol, Inventor of Robot Arm, Dies at 99”, The New York Times, August 15, 2011. Retrieved February 7, 2012. “In 1961, General Motors put the first Unimate arm on an assembly line at the company’s plant in Ewing Township, N.J., a suburb of Trenton. The device was used to lift and stack die-cast metal parts taken hot from their molds.”
Akins, Crystal. “5 jobs being replaced by robots”. Excelle. Monster. Retrieved 2013-04-15.
Hoy, Greg (28 May 2014). “Robots could cost Australian economy 5 million jobs, experts warn, as companies look to cut costs”. ABC News. Australian Broadcasting Corporation. Retrieved 29 May 2014.
“Telecom glossary “bot””. Alliance for Telecommunications Solutions. 2001-02-28. Archived from the original on 2007-02-02. Retrieved 2007-09-05.
Polk, Igor (2005-11-16). “RoboNexus 2005 robot exhibition virtual tour”. Robonexus Exhibition 2005. Retrieved 2007-09-10.
http://www.bbc.com/turkce/haberler-38469194
https://kulturopedi.com/robot-askerler-gercek-oldu/
Şişman B., “Eğitimde Robot Kullanımı”, Eğitim Teknolojileri Okumaları 2016, İşman A., Odabaşı H.F., Akkoyunlu B., Ed., TOJET, Ankara, ss.299-314, 2016
Atılım Üniversitesi Robot Teknolojileri Uygulama ve Araştırma Merkezi – Robotlar
